Een stukje filatelistische vorming
(Juni 2023, Ton Steenbakkers)
In de nieuwsbrief van de Koninklijke Nederlandse vereniging van filatelistische verenigingen schrijft Sjoerd
Bangma regelmatig een stukje onder de titel : ‘EEN STUKJE FILATELISTISCHE VORMING’, Wetenswaardigheden van
A tot Z. een antal aflevering over meer of minder bekende zaken die de verzamelaar kan tegenkomen op zijn
ontdekkingsreizen in de wereld van de filatelie, in alfabetische volgorde.
Nu de letter E.
Expresse.
Het begrip ‘expresse’ is één van de vele vertalingen van het Franse ‘exprès’. Het Frans is de officiële taal
voor het internationale postverkeer en men komt die taal ook vaak tegen op ansichtkaarten en briefkaarten
(‘carte postale’). Ook de R (van ‘recommandé’) op aantekenstrookjes verraadt de Franse herkomst.
Hoewel de expresse bestelling in Nederland en de omringende landen bij de gewone postbedrijven (PostNL, BPost)
niet meer mogelijk is, bestaan er nog steeds veel poststukken en speciale zegels met een expresse aanduiding.
Voor de verzamelaars zijn expresse stukken vooral interessant vanwege de tarieven en (daardoor) het gebruik
van bepaalde zegels als enkelfrankering of in ongewone combinaties.
Meestal werd de opdracht voor expresse met een speciaal etiket op het poststuk aangebracht, maar in sommige
landen stond ‘exprès’ of de vertaling daarvan in de landstaal ook op de postzegel. En die had je dan soms
ook nog in varianten voor briefpost, drukwerk en zelfs veldpost.De bestelling van een expresse poststuk ging
tot de plaats van bestemming op dezelfde manier als de overige poststukken, dus met hetzelfde vliegtuig,
dezelfde trein of dezelfde auto, maar het werd na aankomst onmiddellijk besteld (door een postbode die dus
vaak met maar één stuk op weg ging). Voor deze service moest natuurlijk extra port worden betaald.
De hierboven getoonde brief die zorgvuldig zó is gemaakt dat een hele serie zegels kon worden opgeplakt
terwijl toch het tarief klopt laat een expresse strookje zien in het Duits, Frans en Italiaans: drie talen van
de Zwitserse posterijen, die het postverkeer van Liechtenstein verzorgen. Het poststuk werd ‘poste restante’
(al weer een Franse term) verstuurd naar de Oostenrijkse grensplaats Feldkirch, waar de afzender het vier dagen
later heeft opgehaald en 10 Groschen bewaarloon moest betalen. Het expresse gedoe diende dus alleen maar om de
frankering correct te krijgen. (In 1937 waren de tarieven van Liechtenstein als volgt: brief in het grensverkeer
20 Rappen, aantekenen 30 Rappen en expresse 60 Rappen. Samen 110 Rappen en dat is precies de som van de
zegelwaarden.)
Voorbeelden van Italiaanse expresse zegels: de eerste 1908. De tweede na een tariefwijziging in 1922.
Ook de USA en België kenden express zegels.
Dit is een wikkel, die om een krant of ander drukwerk werd gedaan. Het heeft een ingedrukt zegelbeeld van 5 øre.
Dit soort ‘krantebandjes’ (wrapper in het Engels) werd onder andere in Denemarken uitgegeven tussen 1872 en 1946.
Dit kruisbandje met fabricagenummer 43-A werd uitgegeven op 25.4.1925. De totale oplage was 106.025.
Drukwerk verzonden van Holte naar Kopenhagen.
HOLTE *** -29.5.26 9-12 F.
Keerzijde: annulering bij aankomst: KJØBENHAVN B. 30 29.5.26.12-1 E
Extra frankering 2 x 1 øre oranje, golflijnen (AFA 157) en 2 x 20 øre rood, 75 jaar postzegeljubileum, (AFA 155).
Totaal 47 ore.
Drukwerktarief binnenland tot 50 gram was 7 øre van 1.4.1926 tot 1.7.1930.
Het exprestarief bedroeg 40 øre van 1.4.1923 tot 1.7.1946.