Hymn for peace
(September 2023, Ton Steenbakkers)
And the people in the streets below
Were dancing round and round,
And swords and guns and uniforms
Were scattered on the ground.
Ed McCurdy 1950
Bijna instinctief ging alle anti-oorlogspoëzie uit mijn jeugd aan mijn innerlijke oog voorbij toen ik de nieuwe postzegel van Edward Fuglø zag met de titel: ‘Hymne for Peace.’ De soldaat met de fagot, de bloemen en de Vredesduif hadden net zo goed een afbeelding kunnen zijn bij Ed McCurdy’s “The Strangest Dream” (1950), Boris Vian’s “Le déserteur” (1954), Pete Seegers “Where Have All The Flowers Gone” (1955) of Bob Dylans “Blowing In The Wind” (1962).
Degenen onder ons die zijn opgegroeid tijdens de Koude Oorlog herinneren zich met afgrijzen de macabere nucleaire ‘impasse’ tussen Oost en West in de nasleep van de Tweede Wereldoorlog, om nog maar te zwijgen van de bizarre nucleaire bewapening, waarbij beide partijen voortdurend krachtigere, langere afstandswapens ontwikkelden en effectievere massavernietigingswapens die al het leven op aarde talloze malen zouden kunnen uitroeien.
Pas met de onvermijdelijke ineenstorting van het Oostblok eind jaren tachtig konden beide partijen opgelucht ademhalen en genieten van de warme lentebries. De muren vielen en de naties van Europa konden elkaar opnieuw als gelijken en broeders ontmoeten. Het mag dan een uiting zijn geweest van grenzeloze naïviteit, maar voor de meesten van ons leek het alsof de onmiddellijke dreiging voor eens en voor altijd was weggenomen.
Er waren echter al snel tekenen aan de hemel dat oude gewoonten moeilijk te doorbreken zijn. De overgang naar de liberale democratie kende ups en downs – en voor ons in de westerse wereld was het misschien niet helemaal duidelijk dat het moeilijk kan zijn om ons aan te passen aan niet-traditionele omstandigheden. De jaren negentig en de eerste twee decennia van de 21e eeuw waren turbulente tijden, vooral voor Oost-Europa. Voor de meeste landen was een democratische regeringsvorm echter een logisch gevolg van de sociale ontwikkeling. Maar waar wantrouwen en traditie de ontwikkeling blokkeerden, mislukten democratische hervormingen.
Als gevolg van deze ontwikkeling zijn de spanningen tussen Oost en West opnieuw opgelaaid - met massale militaire bewapening tot gevolg. Geschokt door de ontwikkeling en met een bedroefd hart moeten we bevestigen dat de oorlog opnieuw woedt in de oostelijke delen van Europa.
Het is goed en juist om te dromen van een wereld waarin soldaten worden uitgerust met fagotten en andere muziekinstrumenten in plaats van met wapens. Want, zoals de Noorse dichter Nordahl Grieg zegt in zijn Hymn to Youth (1936): Stel je alle daden voor die stoutmoedige geesten kunnen volbrengen als ze de angst van de wrede vernietiging van de oorlog bespaard blijven:
Silent the weapons go Rows upon rows,
call halt to their deadly drift, our spirit grows!
War is contempt for life Peace is creation
Throw all your power in, to death’s true damnation
Love and enrich by dream our mighty past!
Unveil new answers to all questions asked
Water wheels still not built Unrevealed planets
The brave and ingenious will make a difference!
Nordahl Grieg, 1936
English translation: Solveig Tofte
Maar zelfs Nordahl Grieg moest toegeven dat pacifisme alleen werkt als alle partijen het erover eens zijn dat conflicten kunnen worden opgelost zonder toevlucht te nemen tot wapens. Slechts vier jaar nadat hij zijn gedicht getiteld ‘Hymne to Youth’ had geschreven, werd zijn thuisland, Noorwegen, binnengevallen door nazi-Duitsland. Hij besloot zich bij de Noorse strijdkrachten aan te sluiten en dapper te vechten tegen een superieure macht. Na de val van Noorwegen belandde hij, samen met vele anderen, in Groot-Brittannië, waar hij een opleiding tot officier volgde.
En in een van de vele grimmige ironieën van de geschiedenis stierf de dichter van een van de mooiste pacifistische hymnen ter wereld terwijl hij aan boord was van een Britse bommenwerper die in 1943 boven Berlijn werd neergeschoten.
Anker Eli Petersen
